Oportünizm (fırsatçılık)

Oportünizm terimi, siyasal kullanıma 1860’lı yılların sonunda giriyor. Engels 1891’de Erfurt programının eleştirisinde terimi şöyle tanımlıyor:

“Günübirlik çıkarlar için büyük, temel düşüncelerin unutuluşu, gelecekteki sonuçları dikkate almadan yönelinen geçici başarılar ve bu başarılar adına verilen mücadeleler, hareketin bugünü için geleceğinin feda edilerek yüzüstü bırakılışı; tüm bunların makul gerekçeleri olabilir. Ama bütün bunlar oportünizmdir ve oportünizm olarak kalır. Üstelik ‘dürüst’ oportünizm, belki de bütün oportünizmlerin en tehlikelisidir.”

Oportünizm, Marksizm’in revizyonuyla (revizyonizmle) özdeşleşmiştir. Revizyonizm, “teoriye düşmanlık” (R. Luxemburg), doğrudan pratik başarı arayışı, taktiğin önceliği, ilkelerden sürekli tavizler, “biraz olsun belirli ve sağlam ilkelerin yokluğu” (Lenin) şeklinde yorumlanabilir. Lenin, oportünizmi, kararsızlıkla, tereddütle, dolambaçlı çarelere başvurmakla, doğal eğilimi sendika reformizmi olan toplumsal hareketin kendiliğindenciliğine edilgin bir şekilde teslim olmakla, proletaryanın temel ve kalıcı çıkarlarını yüzeysel ve anlık çıkarlara feda etmekle, işçi sınıfına etkin ve kalıcı reformlar sağlama becerisinden yoksun olduğu halde, reformlar için mücadeleyi, nihai hedef uğruna mücadeleden ayırmakla niteler.

2. Enternasyonal’in 1914 Savaşındaki sosyal şovenizmi, bir oportünizm örneği olarak görülebilir. Sosyalist devrimle kapitalist devlet aygıtını parçalama ve proletarya diktatörlüğünü kurmanın gerekliliği ilkesinden vazgeçiş, bir diğer oportünizm örneğidir.

Maceracılık, devrimbazlık, politikayı tumturaklı boş sözlerle ikame etme, doktrinercilik, ülkesel özgüllükleri dikkate almama, kitlelerle bağ kurmak ve onları kazanmak yerine küçük çevre ruhu, seçimlere katılmayı reddetme ise, oportünizmin karşıtı kısır, toplumdan soyutlanmış ve umutsuz bir eğilim olarak ortaya çıkmaktadır. Buna Lenin, “çocukluk hastalığı” demektedir.

Kaynak: Marksizm Sözlüğü, Hazırlayanlar: Géerard Bensussan, Georges Labica, Yordam Kitap, 2016, s. 697-703