Son filmi vesilesiyle ‘NBC üstüne’

Mahmut Boyuneğmez

Nuri Bile Ceylan (NBC), bireyler, davranışları ve ilişkileri üzerine birçok gözlemde bulunuyor ve bu gözlemlerini anlamlandırıyor. Bunda sorun bulunmuyor. Roman ve sinema, kitleleri ve eylemlerini değerlendirebileceği gibi bireylerin davranışlarını, diğer bireylerle olan ilişkilerini, psikolojilerini de konu edinebiliyor. Fakat NBC, bireylerin psikolojilerini, davranışlarını ve diğer bireylerle ilişkilerini toplumsal bir arka planı da dikkate alıp, işlemiyor. Toplumsal ilişkiler tarafından bireylerin belirlendiğini kavramadığından, bireylere dair gözlem sonuçlarını genellemeye gitmesi kaçınılmaz oluyor. Bu gözlemlere bakarak, bu gözlemleri anlamlandırarak insanı gerçekçi bir şekilde kavramak mümkün değildir.

Gerçekçilik/toplumsal gerçekçilik, bir perspektif olarak NBC'ın sinemasında bulunmuyor. Çaresizlik, çıkışsızlık, kıskançlık, bencillik, arkadaşını aldatma, umutların tükenmesi/umut etmekten yorulmak, çocukları geliştirmeye dönük isteksizlik, yöre gençlerinin dağa çıkması, veterinerin insana küsmesi ve anti-politik tutumu vb. vb. bütün bunlar, toplumsal ilişkiler içerisindeki insanların bütüncül bir perspektifle ele alınıp, işlenmesiyle sunulmuyor. NBC'ın yaptığı eleştiriler, elbette var ve yer yer bunlar politik eleştiriler. Fakat bu eleştirileri günlük hayatta herkes, sıradan insanlar/”kuru otlar” da yapıyor; yakınıyor, öfkeleniyor, duruma üzülüyor ve sağlıklı gözlemleri de var herkesin. Bir aydının ise eleştirilerini bütünsel bir perspektif içerisinden yapması, bireylerin koşullarını değerlendirmeye alması, onları bu koşullarla birlikte değerlendirmesi ve bu “bahtsız” durumlardan çıkış için, çözüm için doğrultular, eğilimler önermesi de gerekiyor.

NBC gerçekçi bir perspektife sahip olmadığından, nihilist, eklektik düşünce ve duygulanımlar taşıyan, bir bütünsel paradigmaya bağlanmamış Samet öğretmeni olumluyor. Samet öğretmeni, solcu Nuray öğretmenle diyalogunda baskın ve daha haklı gösteriyor. NBC kendisinin yönetmen olarak çektiği fotoğrafları, film içerisinde Samet öğretmene çektiriyor ve bu öğretmen "tepeden baktığında", aslında kendisinin insanlara kuşbakışı ve mecazi anlamda da tepelerden bir yerden baktığını ima ediyor.

Oysa insanların koşullarını, insanları müşkül durumlarda yaşamaya iten nedenleri ve koşullayıcıları, yorumlamak/değerlendirmek ve almaşıklara işaret etmek, ilerici bir aydının misyonu oluyor. Bunu yaparken ise, “tepeden bakmak” yerine, “kuru otlar”dan biri olmak, fakat gelişkin ve ilerici olanı yakalayıp, topluma anlatmak gerekiyor.

Özetle, NBC’nın gözlemleri oldukça yüzeysel ve toplumsal arka planla birlikte bir “insan” değerlendirmesi yapmıyor. Bu gözlemleri “sokaktaki” herkes yapıyor. NBC, gerçekçi bütünsel bir perspektifle insana yaklaşmıyor. İnsanların güzel ve sağlıklı özelliklere de sahip olduğu, koşullar zor olsa da, güzel insan olarak da kalabileceklerini görmezden geliyor. Teorik bakış olmadığında, insanları yetkin ve realist şekilde kavramak mümkün olmadığı gibi, onları geliştirecek, ilerletecek bir perspektif de türetilemiyor. NBC’ın toplumsal aydınlanmamıza katkısı çok sınırlı kalıyor.