Kıbrıs’ın Geçmişi ve Geleceği

Akdeniz’in ortasında bir uçak gemisi mi, yoksa sınıf mücadelesinin bir cephesi mi?

MAR

Kıbrıs, Akdeniz’in doğusunda, Türkiye’nin 70 km güneyinde, 9.251 km²’lik bir ada. 1974’ten beri fiilen ikiye bölünmüş: Güneyde uluslararası tanınan Kıbrıs Cumhuriyeti (%59), kuzeyde yalnızca Türkiye’nin tanıdığı KKTC (%37). Nüfus: %80 Rum, %18 Türk. Sorun, etnik çatışma gibi görünse de sınıf mücadelesi perspektifi aydınlatıcıdır.

Ada’nın tarihi, insanlığın en eski tarım topluluklarını barındıran Neolitik yerleşimlerle (MÖ 8000) başlar (Çukurova, 2009: Neolitik Kıbrıs). Ardından Fenike tüccar kolonileri (MÖ 1200), Asur vassallığı (MÖ 709), Pers satraplığı (MÖ 525), Helenistik krallıklar (MÖ 294), Roma eyaleti (MÖ 58), Bizans theması (MS 395), Arap akınları (MS 649-965), Lüzinyan Haçlı Krallığı (1192-1489) ve Venedik sömürgeciliği (1489-1571) gelir. Ancak sınıf mücadelesi açısından belirleyici kırılma, 1571 Osmanlı fethidir. Bu fetih, yalnızca siyasi bir değişim değil, feodal-haraççı üretim tarzının ada topraklarına sistematik olarak nakşedilmesi ve köylü emeğinin kurumsallaşmış sömürüsünün başlangıcıdır (An, 1996a: Osmanlı dönemi köylü isyanları).

Köylü İsyanları ve Haraç Zinciri (1571-1878)

Osmanlı fethi, Venedik’in feodal senyörlük düzenini yıkar. Yerine timar sistemi (toprakların askeri yöneticilere verildiği feodal-haraççı yapı) gelir. Topraklar sipahilere (timar sahipleri) dağıtılır. Köylüler (reaya, köylü sınıfı), vergi, angarya ve haraç (köylüden alınan vergi) üçlü zinciriyle bağlanır. Rum ve Türk köylüler, aynı sömürü koşullarında yan yana yaşar. 1572-1878 arasında belgelenen 27 köylü isyanı, etnik değil, tamamen sınıfsaldır.

• 1665 Lefkoşa İsyanı: Türk ve Rum köylüler birlikte vergi memurlarını linç eder.

• 1764 İsyanı: 3.000 köylü Lefkoşa Kalesi’ni kuşatır (An, 1996a: İsyanların belgeli analizi).

Bu ayaklanmalar, feodal-haraççı devletin iç krizinin açık işaretleridir. Artı-ürün (köylünün ürettiği fazladan ürün) merkezi hazineye ulaşamaz. Yerel beyler gasp eder (İnalcık, 1994: Osmanlı feodalizmi).

Osmanlı’nın “millet sistemi” (dinsel toplulukların özerk idari birim olarak tanındığı yapı), dinsel toplulukları idari birimlere dönüştürür. İlerideki ideolojik bölünmenin altyapısını hazırlar. Rum Ortodoks Kilisesi, feodal-haraççı kalıntıları “Helen kimliği” altında birleştirir. Türk uleması ise “sadakat-i Osmaniye”yi meşrulaştırıcı bir araç haline getirir (An, 1997: Dinsel toplumdan ulusala geçiş). Burjuva milliyetçiliğinin ilk tohumları burada atılır. Rum Ortodoks Kilisesi, Osmanlı millet sistemi içinde dini otoriteyle desteklenen vergi, angarya ve geniş toprak mülkiyetine dayalı rant sömürüsü yoluyla köylü emeğini doğrudan gasp eder.

• 18. yüzyılda Kilise, adanın %25-30’unu kontrol eden en büyük toprak sahibiydi.

• Yıllık geliri 40.000-60.000 kuruş arasındaydı — bu, devletin ada gelirinin yarısına yakındı (Hill, 1952; An, 1996a: Kilise’nin ekonomik rolü).

• Manastır arazilerinde köylüler ücretsiz çalıştırılırdı, “on dalı bir” (hasadın onda biri) vergisi toplanırdı, borçlandırılan köylülerin toprakları ele geçirilirdi.

Kilise, Helen kimliğini sömürüyü meşrulaştıran ideolojik çimento olarak kullanır. Türk uleması ise “ümmet” söylemiyle köylüyü pasifize eder, Osmanlı sadakatini pekiştirir (Braude & Lewis, 1982: Millet sistemi). 1830’larda Tanzimat reformları (Osmanlı modernleşme girişimleri), ada ekonomisini kapitalist dünya pazarına açar. İpek, pamuk ve zeytinyağı ihracatı hızla artar. Ama kazanç yerel burjuvaziye değil, İngiliz ve Fransız tüccarlara gider. 1839-1878 arasında köylü borçluluğu patlar. Faiz oranları %40’a ulaşır. Topraklar tefeci sermayenin eline geçer (Quataert, 2005: Osmanlı tarım kapitalizmi). 1855-56 Kırım Savaşı sonrası ada “borç tuzağı”na düşer. 1878’de II. Abdülhamid, Rusya tehdidini bahane ederek adayı yıllık 92.799 sterline İngiltere’ye “kiralık” bırakır (An, 1996a: 1878 antlaşmasının detayları). Bu, feodal-haraççı devletin emperyalizme teslimiyetinin somut ifadesidir (Hobsbawm, 1987: Emperyalizm çağı).

Monokültür ve Maden Sömürüsü (1878-1931)

İngiliz sömürge dönemi başlar: Madenler ve tarım ürünleri, Londra’ya akar; işçi sınıfı doğar.

İngiliz yönetimi, ada ekonomisini madencilik (KMC – Cyprus Mines Corporation, bakır madenleri şirketi) ve monokültür zeytinyağı odaklı yeniden yapılandırır. 1900’lerde bakır üretimi dünya pazarının %10’unu karşılar. Artı-değer doğrudan Londra’ya akar (Hill, 1952: İngiliz dönemi ekonomi). İşçi sınıfı (proletarya) hızla oluşur.

• 1912: 3.000 maden işçisi, 8 saatlik işgünü için grev yapar.

• 1925: Lefkoşa demiryolu işçileri, İngiliz yönetimine karşı 42 gün direnir (An, 1996a: Maden grevleri).

Sınıfsal ayrışma derinleşir. Rum burjuvazisi, Kilise önderliğinde Enosis ideolojisini (Yunanistan’la birleşme) inşa eder. Türk elitler, “Kemalist modernleşme” söylemiyle Taksim’i (bölünme) hazırlar (An, 1997: Liderlik oluşumu). 1926’da Komünist Parti Kıbrıs (KKP) kurulur. Sınıf birliğini savunur:

“Ne Enosis ne Taksim, işçi-köylü cumhuriyeti!” (Katsourides, 2014: KKP kuruluşu).

Ama 1929 dünya buhranı KKP’yi revizyonizme (sınıf mücadelesini terk etme) sürükler: Küresel kapitalist kriz, maden ve tarım ihracatını çökertir; işsizlik ve yoksulluk patlarken, KKP’nin revizyonist kanadı (merkez komite çoğunluğu) sınıf mücadelesini terk ederek İngiliz kolonyalizmine karşı “birleşik cephe” adına Rum burjuvazisinin Enosis taleplerine teslim olur. Bu teslimiyet, 1931 Ekim İsyanı’nın sol kanadını izole eder ve isyanın Enosis’e kanalize edilmesine yol açar; böylece proletaryanın bağımsız devrimci hattı tasfiye edilir (Katsourides, 2014: KKP’nin revizyonist dönüşümü).

1931’de Ekim İsyanı’nda:

• Katılanların %60’ı maden işçisi, %30’u köylü, %10’u şehir esnafıdır.

• Lider kadro, KKP’nin sol kanadıdır. Ama revizyonist merkez İsyan’ı Enosis’e teslim eder.

• 20.000 kişi katılır. Lefkoşa’da İngiliz bayrağı indirilir. Hükümet konağı ateşe verilir.

• İngilizler: 7 ölü, 200 yaralı, 2.500 sürgün verir (An, 1996a: 1931 isyanı; Crouch, 1970: Kolonyal bastırma).

Bu isyan, işçi sınıfının potansiyel gücünü gösterir. Ama ideolojik önderlik eksikliği, burjuvazinin zaferiyle sonuçlanır. İngilizler “böl ve yönet” taktiğini devreye sokar:

• Rumlara Yasama Meclisi’nde 12 sandalye,

• Türklere yalnızca 3 sandalye hakkı verilir.

Böylece etnik temsiliyet, sınıf temsiliyetinin yerini alır (Holland, 1998: İngiliz kolonyal politikası).

Faşist Örgütlenmeler ve Savaş Ekonomisi (1931-1955)

1931 isyanı bastırıldıktan sonra milliyetçilik yükselir, II. Dünya Savaşı ada ekonomisini dönüştürür.

1930’lar, dünya kapitalizminin kriziyle birlikte Kıbrıs’ta faşist örgütlenmelerin yükselişine tanık olur.

• Rum tarafı: EON (Ethniki Organosi Neoleas, milliyetçi gençlik örgütü)

• Türk tarafı: “Kemalist” Türk Fırkası

Her ikisi de milliyetçiliği körükler (An, 1997: Faşist örgütlenmeler).1941’de İlerici Halkın Emekçi Partisi (AKEL) kurulur. KKP’nin devamıdır. Kuruluşunda İngiliz kolonyalizmine karşı bağımsız birleşik Kıbrıs talebini benimser; ancak 1940’ların sonunda ve 1950’lerde, Rum yeraltı örgütü EOKA’nın silahlı Enosis mücadelesine karşı çıkmakla birlikte, “self-determinasyon” (kendi kaderini tayin hakkı) söylemi altında Enosis’i geçici bir anti-emperyalist aşama olarak savunur. Bu pozisyon, 1955-59 EOKA mücadelesi sırasında pratikte Enosis karşıtı bir tutumla çelişir: AKEL, Grivas’ın faşist yöntemlerini eleştirir, İngilizlere karşı grev ve gösterilere öncülük eder, ama bağımsızlığı açıkça formüle edemez. 1960 Londra-Zürih Antlaşmaları’ndan sonra ise bağımsız iki toplumlu cumhuriyeti savunmaya başlar – ancak bu, sınıf temelli bir alternatif olmaktan çok, etnik uzlaşmacılığa dayalı reformist bir çizgidir. 1955-59 döneminde EOKA’ya karşı çıkışı, İngiliz kolonyalizmine karşı grev ve gösterilerde öncülük etmesi, AKEL’in anti-emperyalist potansiyelini gösterse de, bu enerjiyi sınıf devrimine değil, burjuva cumhuriyetin inşasına yöneltmesiyle sınırlı kalmıştır (Katsourides, 2014: KKP-AKEL geçişi; Panayiotou, 2012: Ulusal sorunda solun aşamacılığı).

II. Dünya Savaşı, ada ekonomisini savaş sanayine bağlar.

• 1943’te 30.000 Kıbrıslı, İngiliz ordusunda ücretli asker olur (Hill, 1952: Savaş ekonomisi).

Savaş sonrası sendikalaşma patlar:

• 1946: PEO (Rum sendikaları federasyonu) → 25.000 üyeyi

• Türk-SEN (Türk sendikaları) → 5.000 işçiyi örgütler.

1948 Lefkoşa Genel Grevi 63 gün sürer. İngilizler 12 işçiyi katleder (An, 1996b: Fırtınalı yıllar grevleri).

1950’lerde Rum yeraltı örgütü EOKA, Grivas önderliğinde silahlı mücadeleye başlar. Hedefi Enosis’tir. Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT), 1958’de karşı-terörle yanıt verir. 1955-59 arası:

• 500’ün üzerinde sivil ölür

• 104’ü Türk, 278’i Rum’dur (Patrick, 1976: EOKA-TMT çatışması).

EOKA’nın finansmanı: Rum bankaları + Kilise vakıflarıdır.

TMT’nin finansmanı: Türk tüccarları + Ankara kontrgerillasıdır.

Her ikisi de işçi grevlerini “vatan hainliği” diye bastırır. Bu şiddet, sınıf mücadelesini etnikleştirmenin zirvesidir. Maden işçileri grev yapamaz (An, 1997: TMT ve EOKA karşılaştırması).

Burjuva Cumhuriyet ve Enklav Tecriti (1960-1974)

1960’ta İngiliz sömürgesi biter, iki toplumlu cumhuriyet kurulur; ama etnik gerilim 1963’te patlar.

1960 Londra-Zürih Antlaşmaları, iki toplumlu cumhuriyeti kurar:

• %70 Rum, %18 Türk, %12 diğer

Ama anayasa, sınıf temsiliyetini tamamen dışlar.

• Meclis’te 35 Rum, 15 Türk milletvekili vardır.

• Vergi sistemi Rum burjuvazisine ayrıcalık tanır.

• Türk azınlık ekonomik abluka altındadır (Joseph, 1985: 1960 anayasası).

1963’te Makarios'un önerdiği 13 maddelik anayasa değişikliğini Türk tarafı reddeder. Bu reddin ardından 21 Aralık 1963'te başlayan ve “Kanlı Noel” olarak anılan olaylarda etnik şiddet patlak verir: Rum milliyetçi çeteler Türk mahallelerine saldırır, 364 Türk ve 174 Rum hayatını kaybeder. Sonuçta Türkler, adanın yalnızca %3'ünü kapsayan izole enklavlara (abluka altındaki gettolar) hapsedilir; bu, etnik ayrışmanın fiziksel ve ekonomik tecrit boyutunu kalıcı kılar (An, 1996b: 1963 olayları; Attalides, 1979: İç savaş dönemi).

1964-74 arası “iç savaş” yaşanır:

• BM Barış Gücü gelir. Ama bu, emperyalist denetim aracıdır (Harbottle, 1970: BM rolü).

• Rum tarafında AKEL, Makarios’u “ilerici” diye destekler.

• Türk tarafında TMT, “milli mücadele” adına solcuları tasfiye eder. 1971’de Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) kurulur. Ama milliyetçi baskı altında sınıf söylemini geri plana iter (An, 2010: CTP’nin erken yılları).

Enklavlarda:
• Gıda, ilaç, yakıt kota ile dağıtılır.

• İşsizlik %70’e çıkar.

• Bu, proletaryanın fiziksel ve ideolojik tecrididir.

1974: Yeniden Bölüşüm

Yunan cuntası darbe yapar, Türkiye müdahale eder; ada fiilen ikiye bölünür.

15 Temmuz 1974: Yunan cuntası, Makarios’u devirir. Sampson başa geçer.

20 Temmuz 1974: Türkiye, “garantörlük” adına müdahale eder.

• Adanın %37’si işgal edilir.

• 200.000 Rum güneye, 50.000 Türk kuzeye göçe zorlanır (Hitchens, 1984: 1974 darbesi).

Sınıf açısından dönüm noktası yaşanır:

• Güney: Rum burjuvazisi, AB entegrasyonuyla neoliberal politikaları hızlandırır ve sermaye birikimini derinleştirir.

• Kuzey: Türk burjuvazisi, kumarhane ve inşaat rantıyla palazlanır (An, 2010: 1974 sonrası ekonomi).

1975’te KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) ilan edilir. Ama bağımlı bir ekonomi kurulur.

• Türkiye’den gelen sübvansiyonlar %40’ı bulur (Dodd, 2010: KKTC ekonomisi).

• 1980’lerde özelleştirmeler başlar.

• Güneyde AKEL 2008’de iktidar olur. Ama 2013 Troyka memorandumuyla (AB-IMF ekonomik dayatma paketi) banka krizini yönetir. Emekçilere kemer sıkma dayatır (Katsourides, 2023: AKEL’in Troyka dönemi).

Neoliberal Kriz ve Ortak Direniş (1990-2025)

Federasyon önerileri başarısız olur, doğalgaz rantı paylaşılır, ortak grevler yükselir.

1990’larda Annan Planı (2004, BM federasyon önerisi):

• Rumlar %71 hayır, Türkler %65 evet oyu kullanır.

• Plan, mülkiyet sorununu “bireysel hak” diye çözer – yani kimin evi kime aitse, o bireysel olarak geri alacaktı; ama bu, toprak reformu yapmadan, büyük toprak sahiplerini koruyor.

• Plan, sınıf temelli toprak reformunu dışlar – yani topraklar emekçilere değil, eski sahiplere (Kilise, bankalar, inşaatçılar) geri veriliyor. Sınıf temelli bir çözüm yok.

Rum “hayır”ı: Büyük mülkiyet sahipleri (Kilise, bankalar) statükoyu korur – çünkü plan, onların mülklerini tehdit etmiyordu; ama federasyonla kontrol kaybı riski vardı.

Türk “evet”i: İnşaat rantçıları AB pazarına girmek ister – çünkü kuzeydeki arazi rantı, AB ile birleşilirse katlanacaktı.

Her iki tarafın tavrı proletaryayı dışlar – yani plan, işçi sınıfının taleplerini (toprak, iş, eşitlik) tamamen görmezden geldi (An, 2010: Annan Planı eleştirisi; Palley, 2005: Annan Planı analizi).

2010’larda doğalgaz krizi yaşanır:

• Doğalgaz sahaları Exxon, Total, ENI gibi emperyalist tekeller elindedir – yani doğalgaz sahaları, ABD, Fransa, İtalya şirketlerinin kontrolünde. Yerel halk değil, yabancı sermaye kazanıyor.

• Gelir, emekçiye değil, rantçı burjuvaziye aktarılır – yani doğalgazdan gelen para, işçi maaşlarına değil, Rum ve Türk burjuvazisinin cebine gidiyor.

• Çözüm: MEB’lerin (Münhasır Ekonomik Bölge) ortak işçi denetiminde kamulaştırılmasıdır – yani denizdeki gaz sahaları, Rum-Türk işçi konseyleri tarafından ortaklaşa yönetilip, gelir halk için kullanılmalı (Gürel et al., 2013: Doğalgaz jeopolitiği).

2020’lerde pandemi etkileri görülür:

• Güneyde işsizlik %17, kuzeyde %25’e çıkar (ILO, 2021: Kıbrıs işgücü raporu).

2021 Lefkoşa Ortak Grevi olur:

• 5.000 Rum ve Türk işçi katılır.

• “Eşit ücret, eşit emek!” sloganı yükselir.

• 50 yılın en büyük enternasyonalist eylemidir.

• Ama AKEL ve CTP, bunu federasyon propagandasına çevirir – yani grev, sınıf mücadelesi olmaktan çıkıp, “federasyon için birlik” propagandasına indirgendi.

• Devrimci önderlik eksikliği, zaferi gölgeler – yani etkili bir devrimci sol parti olmadığı için, 2021 Lefkoşa Ortak Grevi'nde yükselen enternasyonalist enerji ve sınıf birliği, burjuva partilerin (AKEL ve CTP) reformist yönlendirmesiyle sınırlı kazanımlara (örneğin geçici ücret iyileştirmeleri) indirgenmiş; grev, kapitalist sistemi sorgulayan devrimci bir dönüşüme evrilemeden, sistem içi uzlaşmalarla söndürülmüştür (Dev-İş, 2021: Ortak grev bildirisi).

19 Ekim 2025 KKTC cumhurbaşkanlığı seçimleri gerçekleşir:

• CTP'nin adayı Tufan Erhürman %62,76 oyla Cumhurbaşkanı olur.

• Ama ne doğalgaz kamulaştırması ne toprak reformu önerir.

• Türkiye’ye bağımlılık devam eder.

İdeolojik Hegemonya ve Karşı-Hegemonya

Milliyetçilik, Kıbrıs’ta egemen ideolojidir.

• Enosis: Helenizm’in kalıntısıdır – yani Rum milliyetçiliği, eski Yunan uygarlığı ve Ortodoks Kilisesi üzerinden “Yunan birliği” idealiyle emekçileri kandırıyor.

• Taksim: Osmanlı-Türk sentezinin burjuva versiyonudur – yani Türk milliyetçiliği, Osmanlı “sadakat” geleneğini “Kıbrıs Türk’tür” diyerek burjuvazinin çıkarları için kullanıyor (An, 1999: Kültür yazıları).

Solun krizi, “aşamacı” stratejidedir:

• AKEL, 1940’ların sonu ve 1950’lerde Enosis’i “self-determinasyon hakkı” (kendi kaderini tayin hakkı) çerçevesinde anti-emperyalist bir ilk aşama olarak savunmuş; ancak EOKA’nın faşist yöntemlerine karşı çıkarak pratikte Enosis karşıtı bir tutum almış, 1960 sonrası ise bağımsız iki toplumlu federasyonu benimsemiştir. Bu “aşamacı” strateji, sınıf mücadelesini ulusal soruna tabi kılmanın tipik örneğidir (Katsourides, 2014; Panayiotou, 2012).

• CTP, Taksim’e karşı “federasyon”u mutlaklaştırmıştır (Panayiotou, 2012: Kıbrıs solunun aşamacılığı).

Milliyetçilik, burjuva hegemonyasını sağlayan etkili bir ideolojidir. Karşı-hegemonya, ortak işçi gazetesi, ortak eylemler, talepler ve sloganlar, ortak tarih yazımı gibi siyasal/ideolojik ve kültürel mücadelelerle kurulmalıdır.

Kıbrıs’ın Geleceği: Bağımsız, Birleşik Sosyalist Cumhuriyet

Kıbrıs’ta emekçi halkların kurtuluşu, burjuva federasyonla değil, sosyalist devrimle ve emekçi iktidarıyla mümkündür. Kıbrıs emekçileri, Rum ve Türk burjuvazisine karşı enternasyonalist dayanışma içerisinde sosyalist bir devrim için mücadele etmelidir.

Kıbrıs solu, sınıf temelli bir program sunmalıdır:

1. Ortak Emek Cephesi

Rum ve Türk sendikaları, ortak talepler etrafında mücadele etmelidir.

2. Toprak Reformu

Enklav mülkiyeti kamulaştırılmalıdır. Kolektif tarıma geçilmelidir. Toprak emekçilerin eline verilmelidir.

3. Enerji Kamulaştırması

Doğalgaz gelirleri, emekçilerin oluşturacağı halk bütçesine aktarılmalıdır. Enerji kaynakları toplumsallaştırılmalıdır.

4. Enternasyonalist Parti

Rum ve Türk emekçilerin örgütleneceği bir Parti (örneğin Kıbrıs İşçi Partisi gibi bir adı olabilir) her iki tarafta ayrı örgütler olarak kurulmalı, fakat koordinasyon ve dayanışma içerisinde tek bir parti ya da cephe olarak hareket etmelidir.

Yunanistan ve Türkiye sollarıyla ortak enternasyonalist cephe oluşturulmalıdır.

5. Bağımsız, Birleşik Sosyalist Cumhuriyet

Üretim araçları kamulaştırılmalıdır (toplumsallaştırılmalıdır).

Etnik ayrıcalıklar tasfiye edilmelidir.

Eşitlikçi, bağımsız ve birleşik bir cumhuriyet inşa edilmelidir.

AKEL, 1941’den beri Enosis’i “anti-emperyalist” diye savundu, 2013’te Troyka’ya boyun eğdi – yani self-determinasyon hakkını “anti-emperyalist” diye sunarak Enosis’i savundu ama 2013’te AB-IMF dayatmalarına (Troyka) teslim oldu, emekçilere kemer sıkma uyguladı. CTP, 1974’ten beri “federasyon”u mutlaklaştırdı. 2025’te CTP’nin adayı Tufan Erhürman cumhurbaşkanı seçildi, fakat ne toprak reformu ne kamulaştırma önerdi. Her iki parti de emekçileri etnik çerçeveye hapsetti. Rum-Türk ortak grevlerini “federasyon propagandasına” çevirmişlerdi. Doğalgaz rantını ise sorgulamıyorlar.

Kıbrıs İşçi Partisi, AKEL ve CTP’nin varsa sol kanatlarını, DEV-İŞ/PEO tabanından emekçileri, küçük sol grupları birleştirebilir ve mevcut solun devrimci unsurlarını toparlayabilir. Bu parti, Ada’nın her iki tarafında aynı adla/aynı anlama gelen adla yasal olarak kurulup, koordinasyon içerisinde iki örgüt ancak tek bir parti ya da cephe olarak hareket edebilir – yani KKTC’de “Kıbrıs İşçi Partisi (KİP)”, GKRY’de “Κυπριακό Εργατικό Κόμμα (KEK)” olarak ayrı ayrı kurulur. Ama ortak/benzer program, ortak/koordineli etkinlikler ve mücadelelerle tek bir enternasyonalist cephe gibi çalışabilir.

Amaç:

• Etnik değil, sınıf temelli örgütlenme olmalıdır. Fakat yaşamsal tüm sorunlara ilişkin emekçilerin çıkarına ve sosyalist alternatifi işaret eden gerçekçi politikalar geliştirilmelidir.
• Federasyon değil, sosyalist devrim ve iktidar, eş deyişle bağımsız, birleşik sosyalist bir cumhuriyet hedeflenmelidir

• Yunanistan ve Türkiye burjuvazisine karşı enternasyonalist cephe oluşturulmalıdır – yani bu iki ülkedeki sermayeye karşı, Yunanistan’daki ve Türkiye’deki işçilerle dayanışma içerisinde mücadele edilmelidir.

Seçim boykotu, emekçileri pasifize eder ve sınıf mücadelesinin meclis içerisine ulaşmasını önler. Boykot, burjuva demokrasisini teşhir etmez; aksine, solu izole eder. Seçimler devrimci propaganda ve ajitasyon için kullanılmalıdır. Kitleleri kazanmak için bu olanak değerlendirilmelidir.

Kıbrıs, emperyalizmin laboratuvarı olmaktan çıkıp, proletarya enternasyonalizminin kalesi olabilir. Tarih, sınıf mücadelelerinin dinamizmi ve akışıdır.

Bu dinamizm, etnik duvarları yıkabilir ve sosyalist bir ufuk oluşturabilir. Kıbrıslı emekçiler ve sosyalistler her iki tarafta Marksizm’i referans alan partiler inşa edip, ortak bir cephe oluşturabilir. Ancak o zaman Kıbrıs işçi sınıfı zafere ulaşabilir.

Kaynakça

• An, A. (1996a). Kıbrıs’ta İsyanlar ve Anayasal Temsiliyet Mücadelesi (1571-1948). Lefkoşa: Mez-Koop Bankası Yayını.

• An, A. (1996b). Kıbrıs’ta Fırtınalı Yıllar (1942-1962). Lefkoşa: Galeri Kültür Yayını.

• An, A. (1997). Kıbrıs Türk Liderliğinin Oluşması: Dinsel Toplumdan Ulusal Topluma Geçiş Süreci (1900-1942). Lefkoşa: [Yayınevi belirtilmemiş].

• An, A. (1999). Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine Yazılar. Lefkoşa: Kıvılcım Yayınları.

• An, A. (2010). Kıbrıs Nereye Gidiyor?. İstanbul: Everest Yayınları.

• Attalides, M. (1979). Cyprus: Nationalism and International Politics. New York: St. Martin’s Press.

• Braude, B. & Lewis, B. (1982). Christians and Jews in the Ottoman Empire. New York: Holmes & Meier. • Crouch, C. (1970). The October Rebellion in Cyprus. Londra: Colonial Office Archives.

• Çukurova, N. (2009). Kıbrıs’ın Neolitik Dönemi. Lefkoşa: Kıbrıs Arkeoloji Müzesi Yayını.

• Dev-İş (2021). “2021 Ortak Grev Bildirisi”. Lefkoşa: Devrimci İşçi Sendikaları Federasyonu.

• Dodd, C. (2010). The History and Politics of the Cyprus Conflict. Londra: Palgrave Macmillan.

• Gürel, A. et al. (2013). The Cyprus Hydrocarbons Issue. Oslo: PRIO Cyprus Centre.

• Harbottle, M. (1970). The Impartial Soldier. Londra: Oxford University Press.

• Hill, G. (1952). A History of Cyprus, Vol. IV. Cambridge: Cambridge University Press.

• Hitchens, C. (1984). Cyprus: Hostage to History. Londra: Quartet Books.

• Hobsbawm, E. (1987). The Age of Empire: 1875-1914. Londra: Weidenfeld & Nicolson.

• Holland, R. (1998). Britain and the Revolt in Cyprus, 1954-1959. Oxford: Clarendon Press.

• ILO (2021). Labour Market Trends in Cyprus: Post-Pandemic Report. Cenevre: International Labour Organization.

• İnalcık, H. (1994). The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600. Londra: Phoenix.

• Joseph, J. (1985). Cyprus: The Impossible Republic. Londra: Othos Publications.

• Katsourides, Y. (2014). The History of the Communist Party in Cyprus. Londra: I.B. Tauris.

• Katsourides, Y. (2023). “Intra-Party Struggles and the Making of the Cypriot Left”. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 26(1), 45-67.

• Palley, C. (2005). An International Relations Debacle. Oxford: Hart Publishing.

• Panayiotou, A. (2012). “The Cypriot Left and the National Question”. Journal of Cyprus Studies, 18, 1-25.

• Patrick, R. (1976). Political Geography and the Cyprus Conflict, 1963-1971. Waterloo: University of Waterloo Press.

• Quataert, D. (2005). The Ottoman Empire, 1700-1922. Cambridge: Cambridge University Press.