Kıbrıs’ın Geçmişi ve Geleceği

Akdeniz’in ortasında bir uçak gemisi mi, yoksa sınıf mücadelesinin bir cephesi mi?

MAR

Kıbrıs, Akdeniz’in doğusunda, Türkiye’nin 70 km güneyinde, 9.251 km²’lik bir ada. 1974’ten beri fiilen ikiye bölünmüş: Güneyde uluslararası tanınan Kıbrıs Cumhuriyeti (%59), kuzeyde yalnızca Türkiye’nin tanıdığı KKTC (%37). Nüfus: Güneyde yaklaşık 1,3 milyon (çoğunluk Rum), kuzeyde yaklaşık 400 bin (%99 Türk kökenli, göçmenler dahil). Kıbrıs sorununda sınıf perspektifi ve Marksizm aydınlatıcıdır.

Ada’nın tarihi, Khirokitia ve Akanthou gibi sitelerde görülen Neolitik yerleşimlerle (MÖ 8500-6000) başlar (Şevketoğlu, 2009; Peltenburg, 2003). Ardından Fenike tüccar kolonileri (MÖ 1200), Asur vassallığı (MÖ 709), Pers satraplığı (MÖ 525), Helenistik krallıklar (MÖ 294), Roma eyaleti (MÖ 58), Bizans theması (MS 395), Arap akınları (MS 649-965), Lüzinyan Haçlı Krallığı (1192-1489) ve Venedik sömürgeciliği (1489-1571) gelir. Ancak sınıf mücadelesi açısından belirleyici kırılma, 1571 Osmanlı fethidir. Bu fetih, yalnızca siyasi bir değişim değil, feodal-haraççı üretim tarzının ada topraklarına sistematik olarak nakşedilmesi ve köylü emeğinin kurumsallaşmış sömürüsünün başlangıcıdır.

Köylü İsyanları ve Haraç Zinciri (1571-1878)

Osmanlı fethi, Venedik’in feodal senyörlük düzenini yıkar. Yerine timar sistemi (toprakların askeri yöneticilere verildiği feodal-haraççı yapı) gelir. Topraklar sipahilere (timar sahipleri) dağıtılır. Köylüler (reaya, köylü sınıfı), vergi, angarya ve haraç (köylüden alınan vergi) üçlü zinciriyle bağlanır. Rum ve Türk köylüler, aynı sömürü koşullarında yan yana yaşar. Osmanlı döneminde vergi ve haraç baskısına karşı sık köylü ayaklanmaları yaşanır:

• 1665 Lefkoşa İsyanı: Türk ve Rum köylüler birlikte vergi memurlarını linç eder.
• 1764 İsyanı: 3.000 köylü Lefkoşa Kalesi’ni kuşatır (İnalcık, 1994: Osmanlı feodalizmi; Quataert, 2005: Osmanlı tarım kapitalizmi).

Bu ayaklanmalar, feodal-haraççı devletin iç krizinin açık işaretleridir. Artı-ürün (köylünün ürettiği fazladan ürün) merkezi hazineye ulaşamaz. Yerel beyler gasp eder (İnalcık, 1994: Osmanlı feodalizmi).

Osmanlı’nın “millet sistemi” (dinsel toplulukların özerk idari birim olarak tanındığı yapı), dinsel toplulukları idari birimlere dönüştürür. İlerideki ideolojik bölünmenin altyapısını hazırlar. Rum Ortodoks Kilisesi, feodal-haraççı kalıntıları “Helen kimliği” altında birleştirir. Türk uleması ise “sadakat-i Osmaniye”yi meşrulaştırıcı bir araç haline getirir. Burjuva milliyetçiliğinin ilk tohumları burada atılır. Rum Ortodoks Kilisesi, Osmanlı millet sistemi içinde dini otoriteyle desteklenen vergi, angarya ve geniş toprak mülkiyetine dayalı rant sömürüsü yoluyla köylü emeğini doğrudan gasp eder.

• 18. yüzyılda Kilise, adanın yaklaşık %20-30’unu kontrol eden en büyük toprak sahibiydi.
• Manastır arazilerinde köylüler ücretsiz çalıştırılırdı, “on dalı bir” (hasadın onda biri) vergisi toplanırdı, borçlandırılan köylülerin toprakları ele geçirilirdi (Hill, 1952: İngiliz dönemi ekonomi).

Kilise, Helen kimliğini sömürüyü meşrulaştıran ideolojik çimento olarak kullanır. Türk uleması ise “ümmet” söylemiyle köylüyü pasifize eder, Osmanlı sadakatini pekiştirir (Braude & Lewis, 1982: Millet sistemi). 1830’larda Tanzimat reformları (Osmanlı modernleşme girişimleri), ada ekonomisini kapitalist dünya pazarına açar. İpek, pamuk ve zeytinyağı ihracatı hızla artar. Ama kazanç yerel burjuvaziye değil, İngiliz ve Fransız tüccarlara gider. 1839-1878 arasında köylü borçluluğu patlar. Faiz oranları %40’a ulaşır. Topraklar tefeci sermayenin eline geçer (Quataert, 2005: Osmanlı tarım kapitalizmi). 1855-56 Kırım Savaşı sonrası ada “borç tuzağı”na düşer. 1878’de Kıbrıs Konvansiyonu ile Osmanlı adayı İngiltere'ye idare için bırakır; yıllık tribute yaklaşık £92,908 sterlindir. Bu, feodal-haraççı devletin emperyalizme teslimiyetinin somut ifadesidir (Hobsbawm, 1987: Emperyalizm çağı).

Monokültür ve Maden Sömürüsü (1878-1931)

İngiliz sömürge dönemi başlar: Madenler ve tarım ürünleri, Londra’ya akar; işçi sınıfı doğar.

İngiliz yönetimi, ada ekonomisini madencilik (KMC – Cyprus Mines Corporation, bakır madenleri şirketi) ve monokültür zeytinyağı odaklı yeniden yapılandırır. 1900’lerde bakır üretimi önemli bir paya sahipti (yıllık 20-30 bin ton). Artı-değer doğrudan Londra’ya akar (Hill, 1952: İngiliz dönemi ekonomi). İşçi sınıfı (proletarya) hızla oluşur.

• 1912: 3.000 maden işçisi, 8 saatlik işgünü için grev yapar.
• 1925: Lefkoşa demiryolu işçileri, İngiliz yönetimine karşı 42 gün direnir.

Sınıfsal ayrışma derinleşir. Rum burjuvazisi, Kilise önderliğinde Enosis ideolojisini (Yunanistan’la birleşme) inşa eder. Türk elitler, “Kemalist modernleşme” söylemiyle Taksim’i (bölünme) hazırlar. 1926’da Komünist Parti Kıbrıs (KKP) kurulur.

1929 dünya buhranı, Kıbrıs ekonomisini ağır etkiler: Küresel kapitalist kriz, bakır madenleri ve tarım ihracatını (özellikle üzüm, zeytinyağı) çökertir; işsizlik ve yoksulluk patlar. Bu ortam, 1931 Ekim İsyanı’nın (Oktovriana) tetikleyicilerinden biri olur. İsyanın kırsal ve işçi kesimlerindeki derin memnuniyetsizlikten beslendiği açıktır; ancak KKP (Komünist Parti Kıbrıs), 1931 isyanına katılmamış, isyanı “milliyetçi burjuva hareketi” olarak eleştirmiştir.

• Parti, isyanı “Enosis yanlısı burjuva-milliyetçi hareket” olarak kınamış, “Ne Enosis, ne Taksim, bağımsız işçi-köylü cumhuriyeti” sloganını savunmuştur.
• KKP, isyan sırasında İngiliz kolonyalizmine karşı grev ve protestolar düzenlemiş, Enosis taleplerini reddetmiştir.
• İsyanın “Enosis’e kanalize edilmesi”nin sorumlusu Rum Ortodoks Kilisesi ve milliyetçi politikacılardır.
• KKP isyanın dışında kalarak sınıf temelli çizgisini korumuş, ancak buhranın yarattığı toplumsal öfkeyi devrimci bir hatta yönlendirememiştir. Bu, partinin örgütsel zayıflığı ve kitle tabanının sınırlılığı ile açıklanabilir.

1931’de Ekim İsyanı’nda (Oktovriana):

• İsyana Kıbrıslı Rum milliyetçiler tarafından öncülük edildi; kırsal göstericiler (köylüler) ve şehirli esnaf ile öğrenciler de katıldı; talep Enosisti (Yunanistan'la birleşme).

 

• Lider kadro, Rum Ortodoks Kilisesi’ndendi veya milliyetçi politikacılardı; isyan, spontane bir milliyetçi ayaklanma olarak gelişti.

 

• Binlerce kişi (çoğunlukla Lefkoşa ve diğer şehirlerde) katıldı; Lefkoşa’da İngiliz bayrağı indirildi ve Yunan bayrağı asıldı; hükümet konağı ateşe verildi.

 

• Kıbrıslılarda 6-18 ölü, ~30 yaralı; yaklaşık 2.000-2.952 tutuklama, 2.679 mahkûmiyet ve 8-10 liderin sürgünü gerçekleşir.

 

Bu isyan, Kıbrıs Rum milliyetçiliğin gücünü ve Enosis talebinin kitlesel desteğini gösterir. Ancak spontane niteliği ve koordinasyon eksikliği, İngilizlerin hızlı bastırmasıyla sonuçlanmıştır; sonrasında Palmerokratia (otoriter yönetim) dönemini başlattı ve siyasi partiler yasaklandı.

İngilizler “böl ve yönet” taktiğini devreye sokar:

• Rumlara Yasama Meclisi’nde 12 sandalye,
• Türklere yalnızca 3 sandalye hakkı verilir.

Böylece etnik temsiliyet, sınıf temsiliyetini dışlar (Holland, 1998: İngiliz kolonyal politikası).

Faşist Örgütlenmeler ve Savaş Ekonomisi (1931-1955)

1931 isyanı bastırıldıktan sonra milliyetçilik yükselir, II. Dünya Savaşı ada ekonomisini dönüştürür.

1930’lar, dünya kapitalizminin kriziyle birlikte Kıbrıs’ta faşist örgütlenmelerin yükselişine tanık olur.

• Rum tarafı: EON (Ethniki Organosi Neoleas, milliyetçi gençlik örgütü)
• Türk tarafı: “Kemalist” Türk Fırkası

Her ikisi de milliyetçiliği körükler. 1941’de İlerici Halkın Emekçi Partisi (AKEL) kurulur. KKP’nin devamıdır. Kuruluşunda İngiliz kolonyalizmine karşı bağımsız birleşik Kıbrıs talebini benimser; ancak 1940’ların sonunda ve 1950’lerde, Rum yeraltı örgütü EOKA’nın silahlı Enosis mücadelesine karşı çıkmakla birlikte, “self-determinasyon” (kendi kaderini tayin hakkı) söylemi altında Enosis’i geçici bir anti-emperyalist aşama olarak savunur. Bu pozisyon, 1955-59 EOKA mücadelesi sırasında pratikte Enosis karşıtı bir tutumla çelişir: AKEL, Grivas’ın faşist yöntemlerini eleştirir, İngilizlere karşı grev ve gösterilere öncülük eder, ama bağımsızlığı açıkça formüle edemez. 1960 Londra-Zürih Antlaşmaları’ndan sonra ise bağımsız iki toplumlu cumhuriyeti savunmaya başlar – ancak bu, sınıf temelli bir alternatif olmaktan çok, etnik uzlaşmacılığa dayalı reformist bir çizgidir. 1955-59 döneminde EOKA’ya karşı çıkışı, İngiliz kolonyalizmine karşı grev ve gösterilerde öncülük etmesi, AKEL’in anti-emperyalist potansiyelini gösterse de bu enerjiyi sınıf devrimine değil, burjuva cumhuriyetin inşasına yöneltmesiyle sınırlı kalmıştır (Katsourides, 2014: KKP-AKEL geçişi; Panayiotou, 2012: Ulusal sorunda solun aşamacılığı).

II. Dünya Savaşı, ada ekonomisini savaş sanayine bağlar.

• Savaş boyunca yaklaşık 30.000 Kıbrıslı, İngiliz ordusunda gönüllü asker olur (Hill, 1952: Savaş ekonomisi).

Savaş sonrası sendikalaşma patlar:

• 1946: PEO (Rum sendikaları federasyonu) → 25.000 üyeyi
• Türk-SEN (Türk sendikaları) → 5.000 işçiyi örgütler.

1948 maden grevleri (Mavrovouni/CMC) ulusal boyuta ulaşır; polis 4 işçiyi öldürür.1950’lerde Rum yeraltı örgütü EOKA, Grivas önderliğinde silahlı mücadeleye başlar. Hedefi Enosis’tir. Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT), 1958’de karşı-terörle yanıt verir. 1955-59 arası:

• Yaklaşık 500 ölüm (104 İngiliz, 200+ Rum, 100+ Türk).

EOKA’nın finansmanı: Rum bankaları + Kilise vakıflarıdır.

TMT’nin finansmanı: Türk tüccarları + Ankara kontrgerillasıdır.

Her ikisi de işçi grevlerini “vatan hainliği” diye bastırır. Bu şiddet, sınıf mücadelesini etnikleştirmenin zirvesidir. Maden işçileri grev yapamaz.

Burjuva Cumhuriyet ve Enklav Tecriti (1960-1974)

1960’ta İngiliz sömürgesi biter, iki toplumlu cumhuriyet kurulur; ama etnik gerilim 1963’te patlar.

1960 Londra-Zürih Antlaşmaları, iki toplumlu cumhuriyeti kurar:

• %70 Rum, %18 Türk, %12 diğer

Ama anayasa, sınıf temsiliyetini tamamen dışlar.

• Meclis’te 35 Rum, 15 Türk milletvekili vardır.
• Vergi sistemi Rum burjuvazisine ayrıcalık tanır.
• Türk azınlık ekonomik abluka altındadır (Joseph, 1985: 1960 anayasası).

1963’te Makarios'un önerdiği 13 maddelik anayasa değişikliğini Türk tarafı reddeder. Bu reddin ardından 21 Aralık 1963'te başlayan ve “Kanlı Noel” olarak anılan olaylarda etnik şiddet patlak verir: Rum milliyetçi çeteler Türk mahallelerine saldırır, yaklaşık 364 Türk ve 174 Rum hayatını kaybeder. Sonuçta Türkler, adanın yalnızca %3'ünü kapsayan izole enklavlara (abluka altındaki gettolar) hapsedilir; bu, etnik ayrışmanın fiziksel ve ekonomik tecrit boyutunu kalıcı kılar (Attalides, 1979: İç savaş dönemi).

1964-74 arası “iç savaş” yaşanır:

• BM Barış Gücü gelir. Ama bu, emperyalist denetim aracıdır (Harbottle, 1970: BM rolü).
• Rum tarafında AKEL, Makarios’u “ilerici” diye destekler.
• Türk tarafında TMT, “milli mücadele” adına solcuları tasfiye eder. 1971’de Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) kurulur. Ama milliyetçi baskı altında sınıf söylemini geri plana iter.

Enklavlarda:

• Gıda, ilaç, yakıt kota ile dağıtılır.
• İşsizlik %70’e çıkar.
• Bu, proletaryanın fiziksel ve ideolojik tecrididir.

1974: Yeniden Bölüşüm

Yunan cuntası darbe yapar, Türkiye müdahale eder; ada fiilen ikiye bölünür.

15 Temmuz 1974: Yunan cuntası, Makarios’u devirir. Sampson başa geçer. 20 Temmuz 1974: Türkiye, “garantörlük” adına müdahale eder.

• Adanın %37’si işgal edilir.
• 200.000 Rum güneye, 50.000 Türk kuzeye göçe zorlanır (Hitchens, 1984: 1974 darbesi).

Sınıf açısından dönüm noktası yaşanır:

• Güney: Rum burjuvazisi, AB entegrasyonuyla neoliberal politikaları hızlandırır ve sermaye birikimini derinleştirir.
• Kuzey: Türk burjuvazisi, kumarhane ve inşaat rantıyla palazlanır.

1975’te KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) ilan edilir. Ama bağımlı bir ekonomi kurulur.

• Türkiye’den gelen sübvansiyonlar bütçenin %30-50’sini bulur (Dodd, 2010: KKTC ekonomisi).
• 1980’lerde özelleştirmeler başlar.
• Güneyde AKEL 2008’de iktidar olur. Ama 2013 Troyka memorandumuyla (AB-IMF ekonomik dayatma paketi) banka krizini yönetir. Emekçilere kemer sıkma dayatır (Katsourides, 2023: AKEL’in Troyka dönemi).

Neoliberal Dönem (1990-2025)

Federasyon önerileri başarısız olur, doğalgaz rantı paylaşılır, Lefkoşa’da grevler yükselir.

1990’larda Annan Planı (2004, BM federasyon önerisi):

• Rumlar %75,83 hayır, Türkler %64,91 evet oyu kullanır.
• Plan, mülkiyet sorununu “bireysel hak” diye çözer – yani kimin evi kime aitse, o bireysel olarak geri alacaktı; ama bu, toprak reformu yapmadan, büyük toprak sahiplerini koruyor.
• Plan, sınıf temelli toprak reformunu dışlar – yani topraklar emekçilere değil, eski sahiplere (Kilise, bankalar, inşaatçılar) geri veriliyor. Sınıf temelli bir çözüm yok.

Rum “hayır”ı: Büyük mülkiyet sahipleri (Kilise, bankalar) statükoyu korur – çünkü plan, onların mülklerini tehdit etmiyordu; ama federasyonla kontrol kaybı riski vardı.

Türk “evet”i: İnşaat rantçıları AB pazarına girmek ister – çünkü kuzeydeki arazi rantı, AB ile birleşilirse katlanacaktı.

Her iki tarafın tavrı proletaryayı dışlar – yani plan, işçi sınıfının taleplerini (toprak, iş, eşitlik) tamamen görmezden geldi (Palley, 2005: Annan Planı analizi).

2010’larda doğalgaz krizi yaşanır:

• Doğalgaz sahaları Exxon, QatarEnergy, ENI, TotalEnergies gibi emperyalist tekeller elindedir – yani doğalgaz sahaları, ABD, Katar, İtalya, Fransa şirketlerinin kontrolünde. Yerel halk değil, yabancı sermaye kazanıyor.
• Gelir, emekçiye değil, rantçı burjuvaziye aktarılır – yani doğalgazdan gelen para, işçi maaşlarına değil, Rum ve Türk burjuvazisinin cebine gidiyor.
• Çözüm: MEB’lerin (Münhasır Ekonomik Bölge) ortak işçi denetiminde kamulaştırılmasıdır – yani denizdeki gaz sahaları, Rum-Türk işçi konseyleri tarafından ortaklaşa yönetilip, gelir halk için kullanılmalı (Gürel et al., 2013: Doğalgaz jeopolitiği).

2020’lerde pandemi etkileri görülür:

• Güneyde işsizlik %7-8’e (gençlerde %17’ye) çıkar, kuzeyde daha yüksek seviyededir (ILO, 2021: Kıbrıs işgücü raporu).

2021 Lefkoşa grevleri:

• Binlerce Kıbrıslı Türk işçi ve sendika üyesi katıldı (örneğin, 23 Ocak genel grevi veya Ercan Havalimanı eylemleri).
• “Bu Memleket Bizim Biz Yönetelim”, “Ankara elini yakamızdan çek!”, “Direne direne kazanacağız!”, “Zamlar geri alınsın!” veya “Hükümet istifa!” gibi sloganlar yükseldi.
• CTP grevlere destek verdi. Eylemler Türkiye karşıtı ve bağımsızlık odaklıydı.
• Grevler geçici kazanımlar (hayat pahalılığı ödeneğinin kısmi geri getirilmesi, bazı zamların ertelenmesi) sağladı, ancak devrimci bir dönüşüm olmadı çünkü talepler sistem içiydi. Dev-İş gibi sendikalar öncülük etti; grevler sendikal mücadeleyle sınırlı kaldı ve söndü.

19 Ekim 2025 KKTC cumhurbaşkanlığı seçimleri gerçekleşir:

• CTP'nin adayı Tufan Erhürman %62,76 oyla Cumhurbaşkanı olur.
• Ama ne doğalgaz kamulaştırması ne toprak reformu önerir.
• Türkiye’ye bağımlılık devam eder.

İdeolojik Hegemonya ve Karşı-Hegemonya

Milliyetçilik, Kıbrıs’ta egemen ideolojidir.

• Enosis: Helenizm’in kalıntısıdır – yani Rum milliyetçiliği, eski Yunan uygarlığı ve Ortodoks Kilisesi üzerinden “Yunan birliği” idealiyle emekçileri kandırıyor.
• Taksim: Osmanlı-Türk sentezinin burjuva versiyonudur – yani Türk milliyetçiliği, Osmanlı “sadakat” geleneğini “Kıbrıs Türk’tür” diyerek burjuvazinin çıkarları için kullanıyor.

Solun krizi, “aşamacı” stratejide ve reformizmdedir:

• AKEL, 1940’ların sonu ve 1950’lerde Enosis’i “self-determinasyon hakkı” (kendi kaderini tayin hakkı) çerçevesinde anti-emperyalist bir ilk aşama olarak savunmuş; ancak EOKA’nın faşist yöntemlerine karşı çıkarak pratikte Enosis karşıtı bir tutum almış, 1960 sonrası ise bağımsız iki toplumlu federasyonu benimsemiştir. Bu “aşamacı” strateji, sınıf mücadelesini ulusal soruna tabi kılmanın tipik örneğidir (Katsourides, 2014; Panayiotou, 2012).
• CTP, Taksim’e karşı “federasyon”u mutlaklaştırmıştır (Panayiotou, 2012: Kıbrıs solunun aşamacılığı).

Milliyetçilik, burjuva hegemonyasını sağlayan etkili bir ideolojidir. Karşı-hegemonya, ortak işçi gazeteleri, ortak eylemler, talepler ve sloganlar, ortak tarih yazımı gibi siyasal/ideolojik ve kültürel mücadelelerle kurulmalıdır.

Kıbrıs’ın Geleceği: Bağımsız, Birleşik Sosyalist Cumhuriyet

Kıbrıs’ta emekçi halkların kurtuluşu, burjuva federasyonla değil, sosyalist devrimle ve emekçi iktidarıyla mümkündür. Kıbrıs emekçileri, Rum ve Türk burjuvazisine karşı enternasyonalist dayanışma içerisinde sosyalist bir devrim için mücadele etmelidir.

Kıbrıs solu, sınıf temelli bir program sunmalıdır:

Ortak Emek Cephesi

Rum ve Türk sendikaları, ortak talepler etrafında mücadele etmelidir.

Toprak Reformu

Enklav mülkiyeti kamulaştırılmalıdır. Kolektif tarıma geçilmelidir. Toprak emekçilerin eline verilmelidir.

Enerji Kamulaştırması

Doğalgaz gelirleri, emekçilerin oluşturacağı halk bütçesine aktarılmalıdır. Enerji kaynakları toplumsallaştırılmalıdır.

Enternasyonalist Parti

Rum ve Türk emekçilerin örgütleneceği bir Parti (örneğin Kıbrıs İşçi Partisi gibi bir adı olabilir) her iki tarafta ayrı örgütler olarak kurulmalı, fakat koordinasyon ve dayanışma içerisinde tek bir cephe olarak hareket etmelidir. Yunanistan ve Türkiye sollarıyla ortak enternasyonalist cephe oluşturulmalıdır.

Bağımsız, Birleşik Sosyalist Cumhuriyet

Üretim araçları kamulaştırılmalıdır (toplumsallaştırılmalıdır). Etnik ayrıcalıklar tasfiye edilmelidir. Eşitlikçi, bağımsız ve birleşik bir cumhuriyet inşa edilmelidir.

AKEL, 1941’den beri Enosis’i “anti-emperyalist” diye savundu, 2013’te Troyka’ya boyun eğdi – yani self-determinasyon hakkını “anti-emperyalist” diye sunarak Enosis’i savundu ama 2013’te AB-IMF dayatmalarına (Troyka) teslim oldu, emekçilere kemer sıkma uyguladı. CTP, 1974’ten beri “federasyon”u mutlaklaştırdı. 2025’te CTP’nin adayı Tufan Erhürman cumhurbaşkanı seçildi, fakat ne toprak reformu ne kamulaştırma önerdi. Her iki parti de emekçileri etnik çerçeveye hapsetti. Doğalgaz rantını ise sorgulamıyorlar.

Kıbrıs İşçi Partisi, AKEL ve CTP’nin varsa sol kanatlarını, DEV-İŞ/PEO tabanından emekçileri, küçük sol grupları birleştirebilir ve mevcut solun devrimci unsurlarını toparlayabilir. Bu parti, Ada’nın her iki tarafında aynı adla/aynı anlama gelen adla yasal olarak kurulup, koordinasyon içerisinde iki örgüt ancak tek bir cephe olarak hareket edebilir – yani KKTC’de “Kıbrıs İşçi Partisi (KİP)”, GKRY’de “Κυπριακό Εργατικό Κόμμα (KEK)” olarak ayrı ayrı kurulur. Ama ortak/benzer program, ortak/koordineli etkinlikler ve mücadelelerle tek bir enternasyonalist cephe gibi çalışabilir.

Amaç:

• Etnik değil, sınıf temelli örgütlenme olmalıdır. Fakat yaşamsal tüm sorunlara ilişkin emekçilerin çıkarına ve sosyalist alternatifi işaret eden gerçekçi politikalar geliştirilmelidir.
• Federasyon değil, sosyalist devrim ve iktidar, eş deyişle bağımsız, birleşik sosyalist bir cumhuriyet hedeflenmelidir
• Yunanistan ve Türkiye burjuvazisine karşı enternasyonalist cephe oluşturulmalıdır – yani bu iki ülkedeki sermayeye karşı, Yunanistan’daki ve Türkiye’deki işçilerle dayanışma içerisinde mücadele edilmelidir.

Seçim boykotu, emekçileri pasifize eder ve sınıf mücadelesinin meclis içerisine ulaşmasını önler. Boykot, burjuva demokrasisini teşhir etmez; aksine, solu izole eder. Seçimler devrimci propaganda ve ajitasyon için kullanılmalıdır. Kitleleri kazanmak için bu olanak değerlendirilmelidir.

Kıbrıs, emperyalizmin laboratuvarı olmaktan çıkıp, proletarya enternasyonalizminin kalesi olabilir. Tarih, sınıf mücadelelerinin dinamizmi ve akışıdır. Bu dinamizm, etnik duvarları yıkabilir ve sosyalist bir ufuk oluşturabilir. Kıbrıslı emekçiler ve sosyalistler her iki tarafta Marksizm’i referans alan partiler inşa edip, ortak bir cephe oluşturabilir. Ancak o zaman Kıbrıs işçi sınıfı zafere ulaşabilir.

Kaynakça

• Attalides, M. (1979). Cyprus: Nationalism and International Politics. New York: St. Martin’s Press.
• Braude, B. & Lewis, B. (1982). Christians and Jews in the Ottoman Empire. New York: Holmes & Meier.
• Dev-İş (2021). “2021 Ortak Grev Bildirisi”. Lefkoşa: Devrimci İşçi Sendikaları Federasyonu.
• Dodd, C. (2010). The History and Politics of the Cyprus Conflict. Londra: Palgrave Macmillan.
• Gürel, A. et al. (2013). The Cyprus Hydrocarbons Issue. Oslo: PRIO Cyprus Centre.
• Harbottle, M. (1970). The Impartial Soldier. Londra: Oxford University Press.
• Hill, G. (1952). A History of Cyprus, Vol. IV. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hitchens, C. (1984). Cyprus: Hostage to History. Londra: Quartet Books.
• Hobsbawm, E. (1987). The Age of Empire: 1875-1914. Londra: Weidenfeld & Nicolson.
• Holland, R. (1998). Britain and the Revolt in Cyprus, 1954-1959. Oxford: Clarendon Press.
• ILO (2021). Labour Market Trends in Cyprus: Post-Pandemic Report. Cenevre: International Labour Organization.
• İnalcık, H. (1994). The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600. Londra: Phoenix.
• Joseph, J. (1985). Cyprus: The Impossible Republic. Londra: Othos Publications.
• Katsourides, Y. (2014). The History of the Communist Party in Cyprus. Londra: I.B. Tauris.
• Katsourides, Y. (2023). “Intra-Party Struggles and the Making of the Cypriot Left”. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 26(1), 45-67.
• Palley, C. (2005). An International Relations Debacle. Oxford: Hart Publishing.
• Panayiotou, A. (2012). “The Cypriot Left and the National Question”. Journal of Cyprus Studies, 18, 1-25.
• Patrick, R. (1976). Political Geography and the Cyprus Conflict, 1963-1971. Waterloo: University of Waterloo Press.
• Peltenburg, E. (2003). The Colonisation and Settlement of Cyprus: Investigations at Kissonerga-Mylouthkia and Lemba-Lakkous. Jonsered: Paul Åströms Förlag.
• Quataert, D. (2005). The Ottoman Empire, 1700-1922. Cambridge: Cambridge University Press.
• Şevketoğlu, M. (2009). "Tatlısu-Çiftlikdüzü (Akanthou-Arkosykos): Kıbrıs Erken Neolitik Toplumları". TINA Denizcilik Arkeolojisi Dergisi, Sayı 2.