Sosyalist Devrim Yürüyüşü: Metaforik Bir Modelleme

Mahmut Boyuneğmez

Bu makale çocuk ve gençlerin sahip olduğu merakı ve hakikat tutkusunu yitirmeyen erişkinlere gelsin!.. Elbette gençlere de...

Özet

“Praksis” teori ile pratiğin etkileşimli, dinamik/canlı, karşılıklı olarak birbirini doğuran, besleyen ve yeniden üreten birliğidir. Bilinçli eylemlilik anlamına gelen bu terim, teori, strateji, taktikler ile örgütlenmenin ilişkisel, karmaşık ve girift (iç içe geçmiş) birlikteliğini anlatır. Siyaset pratiklerinin teorik ve stratejik boyutu yanı sıra, bununla etkileşim içerisinde taktik, eylem ve örgütlenme boyutu vardır. Bu veçheler ya da boyutlar birbirini tümler/bütünler. Düşüncenin eyleme, eylemin düşünceye dönüşmesi; bilinçli, planlı, örgütlü harekettir. Siyasal mücadelenin dört temel unsuru/öğesi – teori, strateji, taktik, örgütlenme – birbirine o kadar iç içe geçmiştir ki, biri olmadan diğerleri eksik kalır.

Marksist “praksis” kavramını ve barındırdığı karmaşık diyalektiği, üç somut ve herkesin gözünde canlanabilecek metaforlar – Civilization video oyunu, hayali Stellar Odyssey uzay yolculuğu ve coğrafi kafile yolculuğu – aracılığıyla analiz etmek istiyoruz. Her metafor, teori (harita), strateji (rota), taktik (engellerin aşılması ve manevralar) ve örgütlenme/organizasyon kapasitesinin artışı (yükseltmeler) unsurları için benzeşimler kurmaktadır. Metaforları önce oyun/kurgu mekaniği içinde detaylıca, adım adım ve akıcı bir anlatımla açıklayacağız, ardından sosyalist devrim yürüyüşünde benzeştikleri yanları ortaya koyacağız. Böylelikle praksisin, nesnel süreçlerin ve koşulların diyalektik bir yaklaşımla ve teorik analiziyle şekillenen bilinçli eylemler ya da siyaset pratiği olduğu görülecektir.

Giriş

Praksis, “teori ile pratiğin diyalektik birliği” olarak tanımlanır. Bu birlik, analiz-sentez-analoji-modelleme gibi muhakeme (akıl yürütme) yolları/yöntemleriyle oluşturulan soyutlamalar birliği olan teori ile somut eylemlerin ve organizasyon kapasitesindeki artışın karşılıklı refleksiyonudur (geri beslemesi/birbirine yansımasıdır).

Bu yazıda sosyalizm mücadelesinin/praksisinin pedagojik ve analitik bir sunumunu yapıyoruz. Soyut kavramları somutlaştıracak ve anlaşılır kılacak üç stratejik metaforumuz var:

1. Civilization VI (Firaxis Games, 2016) – medeniyetin teknoloji ağacı,
2. Stellar Odyssey – kurgusal ara hedefleri olan bir uzay yolculuğu,
3. Kafile – coğrafi engeller ve tuzaklar barındıran dinamik koşullara sahip bir kervanın yolculuğu.

Metaforların hepsinde, teori-strateji-taktik-örgütlenme dörtlüsüne karşılık gelen bileşenler bulunmaktadır. Önce her bir metaforu kendi içinde akıcı bir hikâye gibi anlatıp öğelerini adım adım inceleyelim; ardından sosyalist devrim yürüyüşündeki yaklaşık karşılığını bulup, eşleştirelim.

Yöntemimiz: Metaforik Modelleme

Bir strateji oyunu açtığınızda ne görürsünüz?

• Bir harita (kabataslak bilinen=sisli arazi),
• Bir hedef (zafer),
• Bir rota (hedefe giden yol),
• Birimler (sizin kontrol ettiğiniz insanlar, makineler, örgütler).

Oyun ilerledikçe birimleriniz güçlenir: Okçu topçuya, balıkçı teknesi uzay gemisine, çadır konsey binasına dönüşür. Tesadüflerle karşılaşılır: Volkan patlar, korsan saldırır, çığ düşer. Siz taktik hamlelerle bunların üstesinden gelirsiniz. Ama strateji değişmez: Hedefe ulaşma amacı sabittir.

Metaforik modelleme, karmaşık sosyo-tarihsel süreçleri oyun/kurgu mekaniğiyle açıklayan analitik bir yöntemdir (Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. University of Chicago Press). Bu yöntemi kullanacağız. Yazımızda:

• Harita = özneleri de içeren önemli nesnel öğelerin, ilişkilerin, süreçlerin, verilerin ve koşulların Marksist teorik değerlendirmesine (toplumu okuma),
• Rota = sosyalist işçi iktidarına giden uzun vadeli stratejiye (sosyalist devrim stratejisine), (güncellenebilir; örneğin dağ geçidi çığla kapanırsa illegal rotaya geçilir, Lenin’in 1917 Nisan Tezleri’nde de bir güncelleme vardır),
• Taktik = engellerin aşılmasına, tuzakların boşa çıkarılmasına, aktüel hamlelere ve manevralara (grevler, sokak gösterileri, savunma komiteleri vb.; bireysel terörizm stratejik sapmadır)
• Yükseltme = örgütlenme kapasitesinin artışına (alternatif iktidar nüveleri, işçi/kültür/halk evleri, enstitüler, akademiler, dernekler, sendikalar, platformlar, cepheler, konseyle, kooperatifler, dijital platformlar vb.; kapasite ölçütü üye sayısı ve eylemlerdeki koordinasyon düzeyidir) karşılık gelmektedir.

Metafor 1: Civilization VI-Taş Devrinden Uzay Çağına Bir Medeniyetin Yükselişi

Oyun Hikayesi

Civilization VI, oyuncunun bir uygarlığı MÖ 4000’den MS 2050’ye taşıdığı sıra-tabanlı strateji oyunudur. MÖ 4000’de elinizde tek bir yerleşimci vardır. Harita sislidir. Etrafınızda nehirler, dağlar, ormanlar, ovalar bulunur. Oyun alanı hex grid’lerle bölünmüştür; her hex, üretim, yiyecek, bilim veya kültür sağlar. Her hex (altıgen) farklı kaynak verir:

• Nehir kenarı → bol yiyecek, şehir büyür,
• Dağ → savunma kolay, ama tarım zor,
• Orman → kereste, hızlı bina,
• Çöl → verimsiz, ama bazen petrol çıkar.

İlk iş yerleşim kurmaktır. Nihai hedef olarak bilim zaferine ulaşmak istiyoruz. Bunun için teknoloji ağacı takip edilmelidir. Teknoloji ağacı (tabloya bakınız), doğrusal olmayan ama yönlü bir rota sunar:

Çağ	Teknoloji	Açılan Birim/Bina	Ne İşe Yarar?
Antik	Tarım	Çiftlik	Nüfus artar
Klasik	Yazı	Kütüphane	Bilim hızlanır
Orta çağ	Matematik	Su değirmeni	Üretim artar
Rönesans	Barut	Musketçi (asker)	Savunma
Modern	Endüstri	Fabrika	Kitlesel üretim
Atom	Bilgisayar	Araştırma laboratuvarı	Bilim fırlar
Bilgi	Roket Bilimi	Uzay limanı	Zafer!

Her teknoloji, yeni bir “organ” açar. Şehir büyür. Nüfus artar. Yeni birimler doğar:

• Okçular → barbarlara karşı,
• İşçiler → fabrika kurar,
• Bilim insanları → teknolojiyi hızlandırır.

Ama yol düz değildir.

• Barbar kampı belirir → şehre saldırır. Hemen okçu birimi konuşlandırılır.
• Volkan patlar → şehir hasar alır, ama verimli toprak kalır (teorik harita güncellenir).
• Altın madeni bulursunuz → bir turda +500 altın kazanılır, kütüphane hemen inşa edilir.

Zafer momenti (uğrağı): Uzay limanı tamamlanır. Roket fırlar. Bilimsel zafer gerçekleşir. Kurgusal olarak düşünürsek, bu zafer, kapitalist iktidarın başkentini ele geçirmenin ön koşuludur – çünkü artık kitlesel organizasyonlar, koordinasyon ve bilinç düzeyi en üst seviyededir.

Sosyalist Devrim Yürüyüşündeki Eşleştirme:

Oyun Unsuru	Devrim Yürüyüşü
Hex grid’ler	Sınıf coğrafyası (fabrika/işyeri, kampüs, mahalle)
Nehir kenarı	İşçi sınıfı havzaları, mahallelerinde, çelişkilerin oluştuğu işyerlerinde örgütlenme
Dağ	Örgütlenmenin zor olduğu taşra bölgeleri veya köylü, esnaf toplulukları
Teknoloji ağacı	Örgütlenme aşamaları (işçi/kültür/halk evleri → işçi enstitüleri, akademiler, dernekler, meclisler → sendikalar → konseyler)
Kütüphane	İşçi/kültür/halk evleri, enstitüler, akademiler; eğitim ve ideolojik mücadele
Fabrika	İşçi sınıfının nesnel varlığı ve zamanla yoğunlaşması; sendikaların kuruluşu veya güçlenmesi, grevler ve kitlesel eylemler
Barbar kampı	Faşist çete saldırısı/provokasyon
Okçu birimi	Mahalle savunma komiteleri; geçici ve taktiksel koruma
Uzay limanı	Genel grev ya da ayaklanma koordinasyon merkezi; konseylerin olgunlaşması

Parti, oyuncuyu, şehir plancılarını, işçileri, aydınları vd. içerir. Öncü parti, demokratik merkeziyetçilikle işleyen yapıdır. Teori, oyuncunun akıl yürütmeleri ve araştırma laboratuvarında üretilen bilimsel ilerlemelerdir (pratik teoriyi geri besler). Sosyalist devrim stratejisi, bilim zaferi rotasına karşılık gelir. Bir taktiksel manevra olarak oyunda beliren barbar kampına karşı okçuların oluşturulması, toplumsal gerçeklikte/siyaset pratiğinde zuhur eden faşist çete saldırılarına karşı mahalle savunma komitelerinin oluşturulmasına benzetilebilir. Başarısız taktik, erken savaştır → kaynak kaybına yol açar = sekter erken ayaklanmaya karşılık olarak düşünülebilir. Oyundaki yükseltmeler, sosyalist praksiste organizasyon kapasitesindeki artışla eşleşir. Örgütlülük giderek artar ve çeşitlenir.

Metafor 2: Stellar Odyssey-Galaksi Boyunca Tehlikeli Bir Uzay Yolculuğu

Kurgu Hikayesi

Stellar Odyssey, Dünya yok olduktan sonra ayakta kalan ve 5.000 mürettebatı bulunan Argo gemisinin ve destek filosunun 200 ışık yılı ötedeki Proxima Centauri’ye, koloni kurmak için yaptığı yolculuğu konu alır. Harita, galaksiyi gösterir. Yıldızlardan yakıt sağlanır. Nebulalardan kalkan malzemesi temin edilir. Kara delikler tuzaktır. Rotada 10 zorunlu ara hedef bulunmaktadır (tabloya bakınız).

Durak	Ne Sağlar?	Neden Gerekli?
1. Ay madeni	Titanyum gövde	Gemi parçalanmasın
2. Mars tersanesi	İyon motoru	Hız, yakıt tasarrufu
3. Asteroit kuşağı	Plazma kalkanı	Meteor savunması
4. Jüpiter rafinerisi	Hidrojen yakıtı	Uzun mesafe
5. Satürn halkası	Yapay zekâ çipi	Otomasyon
6. Kuiper kuşağı	Buz suyu	Yaşam desteği
7. Oort bulutu	Kriyojenik uyku	Mürettebat dinlensin
8. Alpha Centauri	İlk koloni denemesi	Prova
9. Barnard yıldızı	Yerçekimi sapanı	Hız kazan
10. Proxima	Koloni modülü	Zafer!

Rastgele (tesadüfi) olaylar: Korsan filosunun saldırısı, güneş patlaması, mürettebat isyanı.

• Korsan filosu belirir → taktik savaş: Enerjinin kalkana mı, silaha mı yönlendirileceğine karar verilmelidir.
• Güneş patlaması → kalkan test edilir.
• Mürettebat isyanı → yiyecek paylaşımı yapılır, ikna toplantı düzenlenir.

Yükseltmeler:

• Atış sayısı: lazer → plazma → kuantum,
• Kalkan: manyetik → plazma → graviton,
• Organizasyon: tek kaptan → uzman bölükler → yapay zekâ ile yönetici insanların ortaklaşa konseyi.

Kurgu sonundaki “büyük patron”: Daha önce Dünya’yı yok eden Nexus yapay zekâ filosudur. Tüm yükseltmelerle savaş yaşanır. Zafer, koloninin kurulmasıdır.

Sosyalist Devrim Yürüyüşü Eşleştirmesi:

Kurgu Unsuru	Devrim Yürüyüşü
Ay madeni	İlk Parti binasının açılışı, ilk işçi/kültür/halk evi
Mars tersanesi, plazma kalkanı gibi ara duraklar	Yeni örgütlenmeler, grevler ve dayanışma ağları, gazete ve dergiler, yerel ve genel seçim başarıları vb.
Korsan filosu	Faşist darbe girişimi/ölümcül baskı
Korsan filosuna karşı taktik savaş	Grevler + sokak gösterisi/kritik hamleler
Uzay gemisi Argo ve filosu	Parti + işçi konseyleri ve diğer örgütlenmeler
Mürettebat isyanı	Öncü Parti ve çevresindeki harekette hizipleşme ve ayrışma
Proxima kolonisi	Sosyalist işçi iktidarı

Parti ve destekleyici tüm organizasyonlar ile işçi konseyleri, Argo ve filosudur; teori, galaksi haritası ve bundaki verileri değerlendiren uzay gemisi ve filodakilerin muhakemesidir; strateji, 10 ara hedef zinciridir. Taktik, korsanlara karşı savaştır. Yükseltmeler, hedefe varma yolunda ara duraklarda elde edilen ara kazanımlardır. Mürettebat isyanı, öncü Parti ve çevresindeki harekette hizipleşme ile ayrışmaya karşılık gelir.

Metafor 3: Kafile-Bir Kervan Yolculuğu

100 kişilik bir kafilenin hedefi 300 km ötede bulunan bir vadideki kaleyi fethetmektir. Bazı kafileler aynı vadi kalesini hedeflerken, bazıları farklı hedeflere (örneğin kıyı şehri kurmak, yerel komünler oluşturmak) yönelir. Bizim kafilemiz 12 at, 3 öküz arabasına sahiptir. Ellerinde bölgenin haritası vardır. Teori, bu haritadır. Başka kafilelerin elinde ise yanlış çizilmiş haritalar bulunur. Keşif kolu önden gidip su kaynağı bulur, olanakları değerlendirir, düşman izi arar vb. Bunlar Parti’nin öncü örgütsel kadrolarıdır. Hedefimize ya da diğer hedeflere varmak için birçok rota (strateji) denenebilir, bunlardan bir tanesi ya da pek azı başarıyla sonuçlanır. Çevresel koşullar dinamik/değişken olduğundan rotalarda rötuşlar yapmak da gerekebilir. Örneğin dağ geçidi çığla kapanırsa/yasal olanaklar baskılanırsa, teorik/jeolojik değerlendirme sonucunda kıyı rotasına/illegal mücadeleye geçilebilir. Coğrafi unsurlar (tabloya bakınız):

Arazi	Günlük İlerleme	Taktik Gereksinim
Ova	20 km/gün	Hızlı yürüyüş, yük hafifletme
Orman	8 km/gün	Gece nöbeti
Nehir	1-2 gün	Sal yapımı, yükleri karşıya geçirme
Uçurum	2–3 gün	Halat köprü, alternatif dağ geçidi
Göl	1 gün	Bataklık; tahta yol, öküzleri dinlendirme

Yol boyunca rastlanılan köylerden ve karşılaşılan diğer kafilelerden kervana/kafileye katılımlar olur, geçilen yerleşimlerde kök salınır ve örgütlenilir, kazanımlar elde edilir. Yol üzerindeki başka hedeflere sahip hareketler/kafilelerle kesişimlerde etkileşimler yaşanır ve bunlar üzerinde hegemonya oluşturularak sosyalist iktidar rotasını izlemeleri yönünde çalışılır.

Sosyalist Devrim Yürüyüşü Eşleştirmesi:

Yolculuk Unsuru	Devrim Pratiği
Ova	İşçi mahallelerinde örgütlenme
Orman	Kapitalist devlet baskısı; hedeften ideolojik sapmalar, zigzaglar, savrulma ve yön kaybı; oportünizm, ideolojik kafa karışıklığı ve sekterizm (görüşün kısıtlandığı, rotayı kaybettiren iç zorluklar)
Nehir	İdeolojik mücadelenin önündeki engeller, gericilik, alışkanlıklar; Programatik veya taktiksel sıçrama gerektiren zorluklar
Uçurum	Faşist darbe girişimi; ani ve ölümcül
Halat köprü	Darbeye karşı grevler ve sokak gösterileri, kitleleri harekete geçirme
Köy	İşçi mahallesi, kampüs, işyerlerinde kök salıp örgütlenme, ekoloji-feminist hareketlerle etkileşim ve müttefik kazanma

Öncü parti, başlangıçtaki 100 kişilik kafiledir ve destekleyici organizasyonlar, işçi-öğrenci-aydın katılımları ve hegemonyası altına aldığı diğer hareketlerle organizasyonel kapasitede artış yaşanır; teori, eldeki harita, toplumsal/jeolojik analiz ve değerlendirmedir; strateji, vadi hedefine/sosyalist iktidara varılması için oluşturulan ve katedilen rotadır. Taktik, uçurum köprüsü oluşturmadır ve faşist darbeye karşı kitlelerin enerjisini harekete geçirmeye karşılık gelir.

Karşılaştırmalı Analiz

Şu tablo, üç metaforun ortak yapısını gösterir:

Kavram	Civilization	Stellar Odyssey	Kafile
Harita (teori)	Oyunun ekran ara yüzüyle oyuncunun etkileşimi ve akıl yürütmeleri	Galaksinin ultra-radar haritasıyla yapılan değerlendirmeler	Harita ve jeolojik değerlendirmeler
Rota (strateji)	Teknoloji ağacı	Hedef yolundaki 10 ara durak zinciri	Vadiye giden yollar
Taktik (manevralar ve engelleri aşma)	Barbar saldırısına karşı savunma	Korsanlara karşı savaş	Uçurumu halat köprü yaparak geçme
Yükseltme (organizasyon kapasitesindeki artış)	Fabrika	Plazma kalkanı	Yol üstündeki köylerden ve kafilelerden katılım ve destek
Büyük Patron (kapitalist siyasal iktidar)	YZ başkenti	Nexus filosu	Vadi kalesi

Praksis’in Diyalektik Birliği

Teori (Harita) ile;

• Sınıfsal analizler yapılır, toplumsal hareketlerin durumu, eğilimleri ve kriz dinamikleri değerlendirilir.
• Devlet organizasyonunun politikaları ve yönelimleri incelenir,
• Uluslararası konjonktür yorumlanır.

Strateji (Rota) oluşturulur ve gerektiğinde güncellenir (Örnek; 1917 Nisan Tezleri’yle Lenin’in Bolşevik partinin rotasını güncellemesi):

• İşçi/kültür/halk evleri kurulur.
• Enstitüler, akademiler, dernekler, platformlar, sendikalar örgütlenir.
• Konseyler oluşturulur.
• İşçi iktidarına giden alternatif iktidar nüveleri inşa edilir.
• Parlamenter mücadele yürütülür, seçimlere girilir.
• İşçi sınıfının yakın ve uzak çıkarları, sosyalist iktidar hedefiyle bağlantılandırılır.
• Ekoloji, feminist ve Kürt hareketleriyle etkileşim kurulur, üzerlerinde hegemonya kurulmaya çalışılır.

Taktik manevralar (Mini-Oyun) ile;

• Faşist saldırılara karşı reaksiyoner olmayan ve kitlelerin enerjisini harekete geçirmeyi temel alan politik hamleler geliştirilir (grevler, gösteriler).
• Darbe girişimine karşı grev, gösteri ve kitlesel eylemlerle yanıt üretilir.

Yükseltme (Organizasyonel Kapasite Artışı)

• Enstitüler, akademiler, işçi/kültür/halk evleri, kulüpler, sendikalar, meclisler, dernekler, platformlar, internet ve sosyal medya ağları oluşur.
• Siyasal, ideolojik ve kültürel mücadele organizasyonlarının sayısı ve çeşitliliği artar.

Devrimci durumu anlatan “Büyük Patron” (Big Boss) Savaşı sırasında;

• Ordu tarafsızlaşır ya da yarılmaya uğrar.
• Konseyler/meclisler/cephe örgütlenmeleri ve öncü parti fiilen iktidarı devralır.

Toplumsal gerçekliğe daha fazla yakınsayan modeller

Üç metafor (3M), praksisin dört boyutunu (4B) anlamayı kolaylaştırır:

1. Teorik faaliyet haritayı çizip oluşturabilir, detaylandırabilir, okur ve onunla etkileşime girer. Teori, pratikten gelen verilerle sürekli geri beslenir ve gelişir. Buna göre rota/strateji oluşturulur.
2. Strateji, izlenecek rotadır ve gerektiğinde güncellenir.
3. Taktikler, engelleri aşmaya yönelik manevralar ve hamlelerdir.
4. Kitleler öncü Parti ile etkileşim içerisinde, organizasyonel yükseltmeleri yapar.

Şimdi modellerimizi çok aktörlü şekilde yeniden düşünelim. Birden fazla oyuncu var: bizim uygarlığımız, rakip sol uygarlıklar, kapitalist uygarlık (Yapay Zekâ/YZ).

• İş birliği, rekabet ve yarışma, savaş, hizipleşme/ayrışma, seleksiyon ve yok oluş, birleşme siyasal praksiste bulunur.
• Harita kullanılır ama bazıları yanlış harita kullanır (örneğin devrimci demokrasi, narodnikler, anarşistler, “çocukluk hastalığı”na yakalanmış grupçuklar), bazıları haritayı yanlış okur (geleneksel solun ve devrimci demokrasinin bazı bileşenleri), bazıları haritayı reddeder (sol liberalizm).
• Farklı rotalar olabilir– bazıları kısayol, bazıları dolambaçlı, bazıları yanlıştır.
• Taktik manevralar farklılaşabilir.

Özetle praksisin şu 5 boyutunun (5B) olanaklı olan kombinasyonları toplumsal gerçeklikte bulunabilir:

• Harita = teorik analiz ve değerlendirmeler; doğru/yanlış olabilir ya da dikkate alınıp kullanılmayabilir,
• Rota = strateji (hedefe giden yol, güncellenebilir); farklı hedefler ve bu hedeflere giden farklı yollar olabilir,
• Taktik = aktüel hamleler (grev, sokak eylemleri, savunma, dayanışma, boykot, ittifak, sabotaj, silahlı savunma, kitlesel ayaklanma vb.). Bireysel terörizm ise taktik değil, stratejik sapmadır ve kitleleri yabancılaştırır.
• Yükseltme = örgütlenme kapasitesi (konseyler, sendikalar, dernekler, platformlar, enstitüler, akademiler, işçi/kültür/halk evleri, kulüpler, kooperatifler, komünler, sosyal medya ağları vb.),
• Hizipleşme/yok oluş ya da birleşme/güçlenme = iç bölünme, yanlış rota tutturma, kapitalist iktidarın ezip yok edişi, birleşerek güçlenme (bazen birleşilse de güçlenme olmaz, zayıflama dahi olabilir).

Öyleyse analizimize eklediğimiz bu katmanı dikkate alarak karşılaştırmalı şu tabloya bakalım:

Kavram	Civilization VI	Stellar Odyssey	Kafile
Yarışan sol aktörler	Reformist uygarlık, sekter uygarlık, anarşist uygarlık	Reform-1 filosu, Sekter-7 filosu, Anarko filo	Reformist, sekter, anarşist kafile
Harita (teori)	Yanlış değerlendirme ve yorumlar mümkün	Yanlış sensör verileriyle oluşan yanlış ultra-radar haritası	Yanlış jeolojik analiz
Rota (strateji)	Farklı zafer türleri	Farklı ara durak rotaları ve farklı hedefler	Farklı hedefler ve coğrafi yollar
Rekabet	Altın madeni, hex	Jüpiter rafinerisi	Köy-2 katılımı
İş birliği	Birleşik cephe (barbarlara karşı)	Birleşik savunma (korsan filosuna karşı)	Birleşik nöbet (pusuya karşı)
Hizipleşme	Oportünist hizip reformistlere katılır	Oportünist mürettebat	Oportünist grup
Yok oluş	Kapitalist iktidarın fethi	Nexus’un yok edişi	Faşist çete saldırısı
Büyük Patron	YZ’nin kapitalist başkenti	Nexus filosu	Vadi kalesi

Şimdi tabloyu açıklayalım ve senaryo örnekleri verelim. Sosyalist praksis artık tek bir aktörün yolculuğu değil, çoklu sol hareketlerin rekabet/yarışma, iş birliği, hizipleşme ve yok oluşla dolu diyalektik bir arenasıdır.

Civilization VI’da beş sol uygarlık aynı haritada başlar: Öncü parti, reformist sol, sekter sol, anarşist sol ve kapitalist uygarlık (YZ). Harita paylaşılır ama yorum farklıdır; bizim teori nehir havzalarını işçi sınıfı olarak okurken, reformist sol parlamento zaferi görür, sekter sol her şeyi düşman ilan eder veya haritanın bir parçasını mutlaklaştırır. Teknoloji ağacı aynı olsa da rotalar ayrılır: siz bilim zaferi ya da YZ’nın kapitalist başkentini ele geçirme peşindeyseniz, reformist sol kültürel zafer, anarşist sol yerel komünler ister. Altın madeni için rekabet eder, barbar kampı için birleşik cephe kurarsınız; sekter uygarlık iş birliğini reddeder ve kapitalist tarafından fethedilir. Sizin uygarlığınızdan oportünist hizip (kısa vadeli kazanımlar uğruna stratejik rotadan sapma eğilimi) çıkar, reformistlerle ittifak kurar ve sizi zayıflatır; doğru rota tutturan öncü Parti büyür, diğerleri tarihten silinir.

Stellar Odyssey’de altı sol filo galakside yol alır: Argo, Reform-1, Liberal-3, Sekter-7, Anarko ve Nexus. Ultra-radar haritaları vardır ama yanlışlar içeriyor olabilir; Argo doğru sensör verileriyle oluşan ultra-radar haritasıyla ilerlerken, Reform-1 ve Anarko galaksiyi yanlış yorumlar, Liberal-3 haritayı reddeder, Sekter-7 haritanın bir kısmını görür ve yanlış yorumlar. On ara durak aynıdır ama rotalar farklıdır: Argo tam rotayı izler, Reform-1 kısayol dener ve başarısız olur, Sekter-7 bazı duraklara hiç yanaşmaz, Liberal-3 duraklar arasında zigzaglar çizip durur, Anarko yerel istasyon kurar ama genişleyemez. Jüpiter rafinerisi için rekabet eder, korsan filosu için birleşik savunma yaparsınız; Sekter-7 yalnız kalır ve Nexus tarafından yok edilir. Argo’dan oportünist mürettebat hizip oluşturur, Reform-1’e katılır ve Argo’yu zayıflatır; doğru rota tutturan öncü mürettebat kalır, Proxima’ya varır, diğer filolar uzayda kaybolur.

Kafile’de sol kervanlar coğrafyada ilerler: Öncü kafile, reformist kafile, sekter kafile, anarşist kafile ve bir de vadi kalesi bulunmaktadır. Haritalar vardır ama yanlışlıklar içerebilirler; sizin keşif kolu doğru jeolojik analiz yaparken, reformist kıyı rotasını zafer sanır, sekterin haritası yarımdır ve rotası eksik kalır. Rotalar farklıdır: Siz ova-orman-nehir-uçurum-vadi rotasını izlersiniz, reformist kıyı rotasını seçer, anarşist yerel köyde komün kurar. Köy-2 için rekabet eder, orman pususu için birleşik nöbet tutarsınız; sekter kafile yalnız kalır ve kapitalist/faşist çeteler tarafından yok edilir. Sizin kafilenizden oportünist bir grup hizip oluşturur, reformist kafileye katılır ve sizi zayıflatır; doğru rota tutturan öncü Parti büyür, vadiye varır ve kaleyi fetheder.

Praksis’te teori haritadır ama yanlış gösterimler ve yorumlar yok oluş ya da etkisizleşmeyi getirir; strateji rotadır ama yanlış rota geride bırakır ya da sosyalist devrim hedefi dışındaki hedeflere gider. Taktiksel hamleler (mini-oyunlar) rekabet ve yarışma, iş birliği, sabotaj, boykot, grev ve ittifaklardır. Yükseltme doğru ittifaklarla, yeni örgütlenmelerle, birleşmelerle kapasite artışıdır. Fakat yanlış ittifaklarla, etkisiz örgütlenmelerle ya da yanlış bir çatı örgüt altındaki birlikteliklerle zayıflama da olabilir. Doğru yönü siyasal ilkeler gösterir; teorik haritayla uyumlu olan siyasal ilkeler pusula işlevi görür. Bu ilkelerle geliştirilen politikalar etrafında örgütlenilir. Rota boyunca ilerleme politikalar üreterek sağlanır. Hizipleşme, seleksiyon ve yok oluş bazı durumlarda kaçınılmazdır: Oportünizm ve sekterlik tarihten silinir, öncü Parti zafere ulaşır. Devrimci durumdaki “büyük patron savaşı”, onun için işçi iktidarı öncesinde son bir sınama ve deneyimdir; diğer parti/örgütler ya yok olur ya da geride kalır. Zafer, doğru teori, strateji ve taktiklerle donanmış öncü Parti ve etrafında şekillenen hareketindir.

Sonuç

Üç metafor – Civilization VI’nın teknoloji ağacıyla yükselen medeniyeti, Stellar Odyssey adlı kurguda galaksideki tehlikeli yolculuk ve Kafile’nin coğrafi engellerle dolu kervan yürüyüşü – praksisin diyalektik birliğini somutlaştırırken, aynı zamanda onun oyun olmadığını gösterir. Oyunlarda hile kodu girilebilir, zaman geri alınabilir, save-load yapılabilir; tarihsel süreçte ise nesnel koşullar geri dönüşsüzdür.

Praksis, nesnel süreçlerin, ilişki ve etkileşimlerin, karşıtlık ve çelişkilerin teorik değerlendirmesiyle şekillenen bilinçli dönüştürme eylemidir. Harita (teori) pratikten doğar, pratik haritayı yeniden çizer. Rota (strateji) nesnel kriz dinamiklerine göre güncellenir. Taktik (manevra) kitlelerin enerjisini harekete geçirir. Yükseltme (örgütlenme) ise bu üçünün toplamında kapasite artışıdır. 3M’nin ortak dersi şudur: Praksis, kapitalist gerçekliğin “sisli arazisinde” bilinçli bir yürüyüştür; tesadüfler değil, sağlam ve gerçekçi bir teori-strateji-taktik-örgütlenme dörtlüsü belirleyicidir.

Praksis, soyut bir modelleme değil, tarihsel-toplumsal bir gerçekliktir. Civilization’da teknoloji ağacı takip edilmezse zafer gelmez; Stellar Odyssey’de ara duraklar atlanırsa gemi parçalanır; Kafile’de rota kaybedilirse kervan yok olur. Aynı şekilde, sosyalist devrim yürüyüşünde teori, strateji, taktik ve örgütlenme birliği olmadan zafere ulaşılamaz.

Ey okur!.. Kendi haritanı bir kolektif içerisinde çizmekle yükümlüsün. İşyerinde, mahallede, kampüste, ekoloji mücadelesinde, feminist harekette nesnel süreçleri analiz et. Hangi nehir havzası işçi sınıfı yoğunlaşması? Hangi dağ geçidi faşist baskı? Hangi köy müttefik kazanımı? Bu sorulara yanıt verecek teorik araç, Marksizm’dir. Ama teori tek başına yetmez. Rota, sosyalist işçi iktidarıdır. Taktik, grevdir, sokaktır, dayanışmadır. Yükseltme, konseylerdir, sendikalardır, işçi/kültür/halk evleridir. Öncü Parti’ye katılmadan ulaşılacak bir zafer yok. Çünkü öncü Parti, demokratik merkeziyetçilikle işleyen organizmadır: Haritayı okur, rotayı çizer, taktik kararları alır, yükseltmeleri koordine eder. O, kitlelerin içinde doğar, kitlelerle birlikte yükselir. Reformist sol tek başına “parlamento zaferi” peşinde koşarken, sekter sol “her şeyi düşman ilan ederken”, anarşist sol “yerel komün” hayaliyle yetinirken, öncü Parti sosyalist işçi iktidarını hedefler. Tarih, bu rotayı tutturanların zafere ulaştığını göstermiştir: 1917 Ekim Sosyalist Devrimi budur. Zafer, doğru teori, strateji, taktikler ve örgütlenmeyle donanmış öncü Parti ve etrafında şekillenen hareketindir. Praksis, bilinçli eylem çağrısıdır. Sosyalist devrim yürüyüşü seni bekliyor.